Amatör bandı planlarını anlama çabasındayken, 144-146 Mhz. ve 430-440 Mhz. aralıkları için bilgi grafikleri ve frekans tabloları oluşturdum.

Grafikleri hazırlarken ilk olarak LibreOffice kullandım fakat daha sonra draw.io daha pratik gelmeye başladı. Çevrim içi düzenlemeye de olanak tanıdığı için, ek bir uygulama yüklemeye gerek kalmadan herkes tarafından rahatça düzenlenebiliyor. Biraz deneme yanılmayla kısa sürede öğrenilebilir.

Grafik Verileri

Grafiği oluştururken kullandığım frekans ve bant genişliği değerlerini ve kullanılabilir modülasyon bilgilerini bir çok kaynaktan edindim. Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti'nin (TRAC) "Sirküler-01-2020" sayı ve "VHF/UHF Bant Planı" konulu yazısında, izlenmesi gereken yolu tarif eden aşağıdaki bilgilere ulaştım.
Amatör telsiz spektrumundaki  frekans bandı tahsisleri  ulusal düzenleyici kurumlarca  ITU  tavsiyeleri doğrultusunda  yapılmaktadır. Ülkemizde bu yetki  Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) uhdesindedir. 
Diğer yandan, düzenleyici kurumlarca yapılan frekans bandı tahsislerinin  iç planlaması  Radyo Amatörlüğü "uluslararası çatı örgütü" niteliğinde olup ITU nezdinde "Sektör Temsilcsi" sıfatına haiz bulunan  IARU tarafından  ilgili komitelerce gerçekleştirilmekte ve bant planları  oluşturulmaktadır. 
 Ülkemizi IARU nezdinde temsil eden TRAC,  IARU bant planlarına uyulması için gerekli bilinçlendirme  çalışmalarını yapmak durumundadır. 
Ben de ilk olarak BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) tarafından yayınlanan MFP (milli frekans planı) ve FTM (frekans tahsisinden muaf telsiz cihaz ve sistemlerine ilişkin teknik ölçütler) yönetmeliğinden, Türkiye'de amatör telsizciler için ayrılan frekansları saptadım. Amatör bandlar içindeki, kullanıma kapalı alanları grafik üzerine işledim. Öncelik seviyesi, çıkış gücü, lisans izni gibi bilgileri de aynı kaynaklardan edindim. Geriye kalan alanları ise IARU 1. bölge amatör bandı planının güncel verilerinin bulunduğu IARU-R1 VHF Handbook dökümanından edinerek grafiğe işlemeye başladım. Ancak her ülkenin kendine ait bir frekans planı var ve bu iki şablon arasında farklılıklar oluşuyor. Bu farklılıkları, yukarıda bahsettiğim TRAC'a ait yazıda bahsedilen tablolar ile belirledim. Çıkan problemleri ve anlayamadığım kısımları, tabloları hazırlayan TA2NC'nin blog sitesinden kendisine sorarak çözüme kavuşturabildim. Aslında bu hazır tablolar da frekans seçimi için yeterli. Ancak istediğim bir miktar daha görsellik ve nokta frekansları göz önünde tutmaktı.

Eğer grafik üzerindeki bilgilerde düzeltilmesi gerektiğini düşündüğünüz bilgiler varsa, aşağıdan yorum yaparak bana iletebilirsiniz. Ancak tasarıma yönelik değişiklikleri (renk, yazı tipi, boyut, yerleşim vb.), ham dosyaları indirip kendi isteğinize göre zaten düzenleyebileceğiniz için size bırakıyorum.

İkonlar

Grafikte kullanılan ikonların anlamları grafiğin en altında yazılı.
 
  • ... kHz  Bant aralığı (Channel Spacing). İki frekans arasında olması gereken en küçük aralık.
  • ... kHz  Bant genişliği (Channel Width). Cihazın kullanabileceği, kanal içindeki en büyük aralık.
  • A B C  Amatör lisans sınıfları.
  • Analog  Tüm analog modülasyonlar. FM, AM, SSB, PM vb.
  • Dijital   Tüm dijital modülasyonlar. ASK, FSK, PSK vb.
  • Dijital Ses   Sadece dijital ses modülasyonları. D-STAR, DMR, C4FM, NXDN vb.
  • MGM    (Machine Generated Modulation) Bilgisayar ile üretilen mdülasyonlar. RTTY, FT8, vb.
  • Tüm Modülasyonlar   Yukarıdaki sayılan modülasyonların tümü.
  • EchoLink   İletişimin bir kısmını VoIP teknolojisini kullanarak sağlayan, bilgisayar tabanlı bir sistem.

Tanımlar

Bant aralığı tanımı, röle ve simplex frekanslardaki kanallar arası mesafeyi belirtiyor. Bant genişliği ise bu kanal içinde cihazların yayın yapabileceği en büyük genişliği ifade ediyor. Alttaki görselde, mavi renkle gösterilen kanal genişliği içinde, yeşil renkle gösterilen cihaz yayın aralığını temsili olarak görebilirsiniz.
 
 
Bant genişliği 12 kHz görünen frekanslarda, cihaz ayarlarından bant genişliğinin Narrow yapılması gerekiyor.  Bant genişliği 20 kHz olan frekanslarda ise Wide yapılmalı. Bazı el telsizlerinde FM'den başka modülasyon tipi olmadığı için narrow yaptığınızda cihaz otomatik olarak bant genişliğini 12 kHz'e alıyor. Ancak kendi oluşturduğunuz bir vericiyle, örneğin beacon frekanslarında yayın yaparken bant genişliğini 500 kHz'e sınırlamak durumundasınız. 

Uydu iletişimi ya da diğer modülasyonların bulunduğu aralıklarda ise kanal kavramı olmadığı için bant aralığı bulunmuyor. Bu aralıklarda yalnızca cihazların yayın yaparken hangi genişliğe çıkabilecekleri yani bant genişliği ifadesi yer alıyor. Bu aralıklarda cihazlarınızla bu bant genişliğini geçmeden ve belirtilen modülasyonlarla, yayınlar birbirini etkilemediği sürece istenilen nokta frekansta yayın yapılabiliyor. Ancak bu aralıkların başında ve sonunda, grafikte gösterilen sınır frekansında değil, grafiğin altındaki tablolarda gösterilen ilk ve son frekanslardan itibaren ve arasında yayın yapılmalı. 

Çıktı Alma

Draw.io kullanarak istediğiniz ölçekte ve bir çok türde (PNG, JPG, PDF, HTML vb.) çıktı alabilirsiniz. Ben kaynak dosyalar içinde PNG türünde bir çıktıyı zaten paylaştım. Bu çıktının boyutları standart dışı olsa da, kenarlar 16:9 oranına uygun. Masaüstü arka planı ya da sunum amaçlı kullanımlarda bu ölçek kullanışlı oluyor. Fakat siz ham dosyaları (*.drawio uzantılı) indirip draw.io üzerinden istediğiniz ölçekte çıktı alabilirsiniz. 
 
Dosyayı draw.io üzerinde açtığınızda, grafiğin arka planında konumlandırılmış saydam bir dikdörtgen çerçeve göreceksiniz. Bu dikdörtgenin dikey ve yatay ölçüleri 16:9 oranında. Grafiğin altına bu dikdörtgeni yerleştirin ve üzerinde şema ögelerini sürükleyerek istediğiniz yerleşim düzenini oluşturun. Bu dikdörtgenle beraber, diğer tüm objeleri de seçtiğinizde ve dışa aktar kısmındaki "sadece seçim" ve "kırp" seçeneklerini işaretlediğinizde, oluşan görüntü dikdörtgenle aynı orana sahip oluyor. Aşağıdaki görüntü biraz fikir verebilir.

Poster Baskı

Grafikleri duvara asmak isteyebilirsiniz. Bu durumda bir A4 kağıdından daha büyük boyutlardaki kağıtlara yazdırma ihtiyacı duyacaksınız. Ancak çoğumuzun bu büyüklükte yazıcılara erişimi yok. Bu durumda benim kullandığım bir yöntem var. Grafiği birden fazla A4 kağıdına paylaştırarak yazdırıyorum. Ben Linux üzerinde LibreOffice'in Calc (hesap tablosu) uygulamasını kullanıyorum. Bu uygulama MS Office'in Excel uygulamasına karşılık geliyor. Aşağıda LibreOffice Calc uygulaması ile nasıl yapıldığını gördükten sonra , aynı işlemi aynı yöntemle Excel'de de yapabilirsiniz. Sadece tanımlar ve menü yerleşimi farklı olacaktır ki bunu da zaten Excel kullanmayı bilen bir kişi rahatlıkla halledecektir.

  • Kullanacağınız görüntünün, yüksek çözünürlüğe sahip olmasına dikkat edin.
  • LibreOffice Calc uygulamasını açın.
  • Ana menüde Görünüm altında, Normal seçili olsun.
  • Ana menüden Biçim > Sayfaya tıklayın. Açılan Sayfa Biçemi ekranında Sayfa sekmesine gelin ve Yönlendirmeyi Yatay yapın. Boşluklar kısmındaki değerleri de mümkün olduğunca az tutmaya çalışın. Ben 0,50 cm seçiyorum çünkü daha azını yazıcım bastıramıyor. Siz de kendi yazıcınıza göre bu boşlukları düşürün (daha sonra poster haline getirirken, bu boşluk kısımları  kesilecek). Page Numbers kısmından Hiçbirini seçin (Çıktı aldıktan sonra sayfaları karıştırabilirim diyorsanız Page Numbers olduğu gibi bırakılabilir).
  • Yine Sayfa Biçemi ekranında Üst Bilgi sekmesini açın. Üst Bilgide seçeneğindeki onay işaretini kaldırın. Alt Bilgi sekmesinde de aynı şekilde Alt Bilgide seçeneğinin onay işaretini kaldırın (yani alt ve üst bilgileri kaldırmış oluyoruz). Ve bu ekrandan çıkın.
  • Şimdi Ana Menü > Ekle > Resim seçeneği ile şemanın görüntü dosyasını seçin ve içeri aktarın. Resmi sayfanın sol üst köşesine sıfırlayın. Resmin altında sayfa sınırlarını görüyor olmalısınız. Resmi seçin ve sağ alt köşeden tutarak, yazdırmak istediğiniz sayfa sayısını kapsayacak kadar küçültün. Altta, 6 sayfayı (A4 kağıdını) kaplamış halini görebilirsiniz.


  • Boyutu ayarladıktan sonra, Dosya > Yazdır ile başka bir değişiklik yapmadan yazdırabilirsiniz.

Bu şekilde birden fazla sayfalaya yazdırdığınızda, Calc uygulaması her sayfaya bölüştürdüğü görüntünün sınır hatlarına, yanındaki sayfanın görüntüsünden de bir miktar ek yapıyor. Yani sayfaları birleştirmek için kenarlardan keserken, tam baskının bittiği yeri denk getirmeniz gerekmiyor. Göz kararı, fazla içeriye girmeden görüntü üzerinde bir hat belirleyin ve kesin. Kestiğiniz yeri diğer sayfanın üzerinde gezdirirken, şeklin denk geldiği yerde sayfaları bantla sabitleyin.

İndirme

Düzenlenebilir dosyaları, projenin Github deposundan edinebilirsiniz.

Aşağıdaki resimlere tıklayarak grafikleri indirebilirsiniz.

VHF 144-146 Mhz.
 
UHF 430-440 Mhz.

Kaynaklar